لازم است نمایش دینی در طول سال مورد حمایت قرار گیرد
با تئاتر رایگان مخالفم!

او که از کارگردان‌های فعال  نسل جوان تئاتر ایران محسوب می‌شود، عمده فعالیت‌های نمایشی خود را در شهر رشت متمرکز کرده و از این رویکرد ابراز رضایت می‌کند. کاظم زاده نمایش«خانه‌ای برای پرواز» را نیز در این ردوره صاحبدلان در شهر رشت اجرا کرده است. او در گفت‌و‌گو با ایران تئاتر یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های تئاتر صاحبدلان را اجرای نمایش در شهرها و استان‌های سراسر ایران می‌داند که به روشن ماندن چراغ تئاتر کشور و افزایش مخاطبان آن کمک شایانی می‌کند. با او در مورد تئاتر صاحبدلان و نمایش «خانه‌ای برای پرواز» که در یازدهمین دوره این رویداد روی صحنه برده، به گفت‌و‌گو نشستیم. کاظم‌زاده استقبال مخاطبان از این نمایش را عالی توصیف می‌کند.

چندمین دوره‌ای است که در تئاتر صاحبدلان شرکت می‌کنید؟ 

من از دوره اول در جشنواره حضور داشتم و تعدادی از بهترین نمایش‌های خودم را با حمایت این جشنواره در رشت اجرا کرده‌ام. «قصه بی‌پایان مادر و خانه و آل»، «پریدن ماهی آزاد با پای کبوتر و بال غزال»، «عبور از مه»،«بینایی» و «پانما» آثاری بودند که در دوره‌های گذشته اجرا داشتم و این دوره با نمایش «خانه‌ای برای پرواز» حضور دارم.

وجه اشتراک نمایش‌هایی که در تئاتر صاحبدلان روی صحنه برده‌اید، چیست؟

 فصل مشترک همه این آثار این است که رویداد‌ها در شهر رشت و در بستری اجتماعی اتفاق می‌افتد و در همه آثاری که اجرا کردم به لحاظ ساختار و محتوا این نیاز می‌دیدم که باید اجرا شوند و کار‌هایی بودند که در دست تولید داشتم و برای جشنواره نیز ارائه دادم و مورد پذیرش قرار گرفتند و ساده‌تر اینکه منتظر فراخوان برای تولید نبودم بلکه به عنوان آثار در دست تهیه‌ای بودند که بر اساس نیاز‌سنجی انجام شده در دست تولید بودند. مثلا نمایش «عبور از مه» بر اساس یک رویداد واقعی بود. پیدا شدن امام‌زاده‌ای جعلی در شهرستان سنگر که روزانه هزاران نفر به زیارت می‌رفتند و این مکان که توسط فردی سودجو تاسیس شده بود به دست امام جمعه رشت تخریب شد.

قصه نمایش درباره فردی بود که این مکان را جعل و از اعتقادات مردم روستا سوء استفاده می‌کرد. یا نمایش «پانما» که درباره یک پدر و پسر شیاد و فریب خورده بود که یک بقعه جعلی در زمان‌های گذشته در روستایی در رشت که محل عبور زائرین مشهد بوده درست کرده‌ بودند و از باورها و اعتقادات مردم روستا سوء استفاده می‌کردند و حالا با تاسیس جاده رشت به مشهد این مکان از رونق افتاده و مسافری که نماد امر مقدس است آن‌ها را در حال دزدی از بقعه می‌بیند و این دو بار‌ها او را به شیوه‌های آشنا در کتب و روایات دینی می‌کشند اما او که نماد دین است هر بار دوباره زنده می‌شود؛ او را به صلیب می‌کشند، در حال نماز بر فرق سرش شمشیر می‌زنند، بقعه را به آتش می‌کشند ولی آتش گلستان می‌شود و... این نمایش تا کنون 5بار در رشت اجرا شده و هزاران نفر از این نمایش دیدن کرده‌اند.

در مورد نمایش «خانه‌ای برای پرواز» چطور؟

 این بار هم بعد از اجرای موفق پانما با همان تیم بازیگران، نمایش «خانه‌ای برای پرواز» را که درباره اولین روحانی شهید ترور بعد از انقلاب استان گیلان، شهید حاج عسگری است تولید کردیم که 9شب در رشت اجرا شد و هر شب با استقبال مخاطبین مواجه شد و بی‌شک خاطره مخاطبین از آثار قبلی این گروه از جمله اجرای نمایش «پانما» توسط همین تیم بازیگران یکی از دلایل این استقبال با شکوه آن هم در روز‌های سخت کرونا بود.

 نمایشنامه بر اساس زندگی و شهادت  اولین روحانی ترور بعد از انقلاب استان گیلان ( امام جمعه کوچصفهان) نوشته شده و طبق روال آثار گروه جهش تولید شد ولی به دلیل کرونا نتوانستیم این نمایش را اجرا کنیم تا مناسبت هفته دفاع مقدس سال جاری که به پیشنهاد و حمایت بنیاد شهید استان گیلان و بنیاد حفظ آثار و بسیج هنرمندان و سازمان فرهنگی ورزشی و بسیج هنرمندان رشت تصمیم گرفتیم این نمایش را به همین مناسبت در رشت اجرا کنیم. از سویی من سه نسخه فیلم نمایش را یک سال پیش -حتی پیش از ارسال فراخوان- به دفتر کانون تئاتر دینی ارسال کرده بودم و به لحاظ مناسبت موضوعی بهترین زمان برای اجرای نمایش همان ایام هفته دفاع مقدس بود. این مسئله با دبیرخانه مطرح شد و ما از 27شهریور تا 4مهر نمایش را در سالن شهید انصاری مجتمع خاتم با استقبال بسیار خوب مخاطبین اجرا کردیم.

ایده اولیه نمایش «خانه‌ای برای پرواز» را چطور ازمیان دیگر سوژه ها انتخاب کرده اید؟

از آنجایی که من کاظم‌زاده مژدهی هستم و مژده یکی از روستا‌های کوچصفهان رشت است، درباره حاج عسگری که امام جمعه کوچصفهان بودند و در سال 1360در منزل خود ترور شدند بسیار شنیده بودم و با تحقیق درباره افکار و شخصیت ایشان و نیز ماجرای شهادت این روحانی نمایشنامه نوشته شد و در مجموع یک سال طول کشید.

با توجه به شرایط کرونا مراحل آماده‌سازی و تمرین رو چه جوری پیش بردید؟

ما از قبل از همه‌گیری کرونا پروسه تولید را شروع کرده بودیم و تنها پشت درِ کرونا منتظر ایستادیم تا اینکه مقدمات اجرا مهیا شد و بنیاد شهید و بنیاد حفظ آثار و بسیج هنرمندان هم پای کار آمدند و این همکاری نهاد‌های فرهنگی برای تولید یک اثر اتفاق مبارکی است و بعد هم همایش صاحبدلان به این تیم پیوست و ما یک نمایش حرفه‌ای و بسیار پرهزینه را قالب اجراهای مورد حمایت این رویداد اجرا کردیم.

درباره چگونگی  حضور در تئاتر صاحبدلان برایمان بگویید...

نمایش‌هایی که اجرا کردم با نیاز‌سنجی در سطح مخاطبین صورت گرفته و همه آثار را بدون حمایت این مجموعه هم اجرا می‌کردم و خوشبختانه همه آثار اجراشده ما در گیشه بسیار موفق بودند. البته باید نکته‌ای را بگویم و آن مشاوره‌های منطقی برای برجسته کردن محتوا و درون‌مایه دینی اثر توسط آقای فرهنگ و کارشناسان مجموعه کانون تئاتر دینی در گذشته بود. این رویکرد می‌تواند با قوت بیشتری ادامه داشته باشد؛ مثلا در مورد کار‌هایی که در بازبینی یا بازخوانی رد می‌شدند هم اگر با نویسنده و صاحب اثر گفت‌وگوی بیشتری صورت می‌گرفت، قطعا خروجی بهتری در دراز مدت می‌داشت. یا سفارش تولید نمایشنامه با قرارداد مشخص به نویسنده‌های این حوزه می‌توانست اتفاق بیفتد ... شما نگاهی به بعضی از آثار اجرا‌شده در حوزه تئاتر دینی بیندازید. مقصودم همه کار‌ها نیست اما در مورد بعضی از آثار حتی از روی عکس‌هایی که منتشر می‌شود می‌توان فهمید دور از نیاز و نگاه مخاطب امروزی، تکراری و شعاری هستند.

بعضی از این آثار نه‌تنها کمکی به گسترش مفاهیم و ارزش‌های دینی نمی‌کنند بلکه باعث کم‌اثر و شاید بی‌اثر شدن آنها برای مخاطبین می‌شوند. امروزه مردم به راحتی تنها با تایپ چند کلمه در اینترنت دسترسی به بهترین آثار سینمایی و تئاتری دارند. تکنولوژی باعث شده مخاطب زیبایی‌شناسی‌اش تغییر کند و محتوایی که می‌خواهد، نباید صرفا شعاری و سطحی باشد.

گروه ما قرار بود نمایش پانما را در رشت 15شب در پلاتوی سازمان فرهنگی ورزشی اجرا کند. اما مجبور شدیم شب 12دهم نمایش را تعطیل کنیم. دلیلش ازدحام بیش از حد مخاطبین و خطر تخریب ساختمان بود. به فاصله چند ماه دوباره این نمایش را در سالنی دیگر اجرا کردیم و اجرای نمایش ۳ بار نمایش تمدید شد و مخاطبین زیادی هر شب پشت در ماندند. بعد از آن دو بار دیگر نمایش به فاصله چند ماه به دلیل درخواست مخاطبین اجرا شد. دلیل این استقبال استفاده از تیم بازیگران حرفه‌ای و محتوای نمایش بود که یک فرد شیطان صفت و نماد تزویر را نشان می‌داد که از اعتقادات مردم ساده روستا استفاده کرده بود و حالا حنایش برای مردم رنگ باخته و در برزخی اسیر شده بود در این نمایش ما مصلوب شدن حضرت مسیح(ع) تا گذر حضرت ابراهیم(ع) از آتش تا ضربت خوردن حضرت علی(ع) و... را نمایش می‌دادیم . باید بگویم مشاوره هیئت بازبین و جناب فرهنگ و نکاتی که برای اجرای این نمایش متذکر شده بودند، بسیار فنی و دقیق و درست بود و به گروه کمک بسیاری کرد. چون به حتم اگر آن موارد اصلاح نمی‌شد ممکن بود پیام نمایش به درستی به مخاطب منتقل نشود.

در شب‌هایی که نمایش «خانه‌ای برای پرواز» اجرا می‌شد، در بعضی از صحنه‌ها صدای خنده و در قسمتی دیگر، صدای‌ گریه تماشاگران نشان می‌داد آنچه در مقابلشان در حال اجراست با تحقیق و بهره‌مندی از مشاوران آگاه و با نیاز سنجی در مورد مخاطب به روی صحنه رفته است.

تجربه‌ قبلی شما از ارتباط تماشاگران با نمایش‌های حاضر در جشنواره صاحبدلان چه بوده؟

ضرورت دارد گروه‌های اجرایی از خودشان بپرسند که خانواده خودشان حاضر هستند پول پرداخت کنند و از نمایش آن‌ها دیدن کنند؟ من به شدت مخالف اجرای رایگان تئاتر هستم. در رشت اگر نمایشی رایگان اجرا شود سالن خالی خواهد بود. آنچه مهم است سطح آثار است. من خوشبختانه جزو کسانی بوده‌ام که نمایش‌هایی که در تئاتر صاحبدلان اجرا کرده‌ام دارای درونمایه دینی بودند و فقط در سطح ظاهری به ارزش‌های دینی نپرداخته‌ام.

چقدر این رویداد را در امر فرهنگ‌سازی و ارتباط مستمر با جامعه و عموم مردم موثر می‌دانید؟

من پیش‌تر عرض کردم؛ به نظرم دوستان در کانون تئاتر دینی و تئاتر صاحبدلان باید در حوزه مشاوره بیشتر ورود کنند. یکی از دلایل موفقیت نمایشی مثل «پانما» ارائه مشاوره و اصلاحیه‌های کانون تئاتر دینی بود. حتی دوره اول جشنواره صاحبدلان که من نمایش «قصه بی‌پایان مادر و خانه و آل» را داشتم، دو نوبت مشاور پروژه یا ناظر کیفی از سوی دبیرخانه به رشت آمد. ولی این ارتباط مدتی است قطع شده. افرادی مثل من که چندین نمایش با درونمایه دینی تولید کرده‌ایم باید در زمان طرح‌نویسی توسط اساتید آشنا در حوزه دین همراهی شویم.

خوشبختانه من در گروه جهش از چند عزیز آشنا در این حوزه بهره می‌برم و هر متنی که می‌نویسم از نقطه نظر دینی پای صحبت این اساتید می‌نشینم و از راهنمایی آن‌ها در طول تمرین استفاده می‌کنم. اما بهتر است دفتر تئاتر دینی و جشنواره صاحبدلان در سال برای تولید 10الی15 نمایشنامه با راهنمایی و هدایت افراد آشنا در حوزه دین برنامه‌ریزی کند. با این‌ رویکرد، جریان‌سازی بیشتری صورت خواهد گرفت. یادم هست نمایش «پریدن ماهی آزاد با پای کبوتر و بال غزال» را ما در تالار قشقایی اجرای عمومی کردیم و این یکی از بهترین اتفاق‌ها برای یک گروه که در شهری غیر از تهران ساکن است، به‌شمار می‌آید. آن سال اختتامیه جشنواره در تالار وحدت برگزار شد و گروه‌ها از شهرستان به تهران آمدند و نمایش ما در حوزه کارگردانی تندیس دریافت کرد که جناب رسائلی کارگردان نمایش بودند. این حرکت باعث انگیزه بیشتر برای گروه ما شد. متاسفانه مدتی است کانون تئاتر دینی و تئاتر صاحبدلان شاید به دلیل محدودیت‌های مالی کشور حرکت‌هایش کمرنگ شده است.

این‌که در این رویداد آثار داوری نمی‌شوند و در واقع عرصه‌ای برای تولید و اجرای آثار نمایشی در سراسر کشور محسوب می‌شود، چه ویژگی به آن می‌دهد؟

باید هم تفکر گروه‌های شرکت‌کننده و هم عزیزان تئاتر صاحبدلان این باشد که آیا اثر تولید شده کیفیت لازم برای اجرای عمومی را دارد و مخاطب حاضر است برای دیدنش پول پرداخت کند یا خیر؟ به گمانم اگر این تفکر اتفاق بیفتد در آینده نه چندان دور این رویداد به یکی از تاثیرگذارترین اتفاق‌های تئاتر کشور تبدیل می‌شود. چون مخاطب لحظه‌شماری می‌کند به تماشا بیاید.

و سخن پایانی؟

یک نمایشنامه از من به نام «پر» توسط جناب رسائلی در دست تولید است. این نمایش یکی از زیباترین و تاثیرگذارترین آثار گروه جهش خواهد بود و برای این دوره از همایش صاحبدلان به دلیل وسواس جناب رسائلی در کارگردانی آماده نشد اما آنچه من در آخرین جلسه تمرین دیدم باعث افتخار و غرور آفرین بود. لازم می‌دانم از مدیران و متولیان تئاتر دینی بخواهم همه آثار تولید‌شده دارای درونمایه دینی را در طول سال را مورد حمایت قرار دهند با این تعهد که در ماه محرم و صفر هم اجرا داشته باشند. این اقدام می‌تواند به گسترش و تولید بیشتر آثار نمایشی با محتوای ارزش‌های دینی و اخلاقی در یک بازه زمانی طولانی‌تر و مناسب و در پی آن گسترش و عمیق شدن فرهنگ دینی در جامعه بینجامد.