محمود فرهنگ دبیر همایش تئاتر صاحبدلان درگفت‌وگو با ایران تئاتر مطرح کرد :
باوجود کمبود بودجه فعالیت در شهرستان‌ها را گسترش دادیم
محمود فرهنگ، مسئول کانون تئاتر دینی، سیاست‌های امسال همایش تئاتر صاحبدلان را برای ایران تئاتر تشریح کرد و از برنامه‌های در دست اجرای این کانون گفت. فرهنگ با اشاره به محدودیت‌های بودجه در تئاتر گفت: امسال باوجود مسئله کمبود بودجه در تئاتر محدودهٔ کاری و فعالیت را در شهرستان‌ها گسترش دادیم و تلاش کردیم به آن‌ها توجه بیشتری داشته باشیم.
محمود فرهنگ نویسنده، کارگردان، بازیگر و منتقد تئاتر است و در رشتهٔ الهیات درس خوانده است. با توجه به این شاید بهترین فردی باشد که بتواند مسئولیت کانون تئاتر دینی را برعهده بگیرد. سوگواره تئاتر صاحبدلان که هشتمین دوره خود را سپری می کند ازجمله برنامه‌هایی است که این کانون در دستور کار خود قرار داده است. این سوگواره در محرم و صفر هرسال با موضوع اصلی تئاتر دینی برگزار می‌شود و مهم‌ترین برنامه سراسری تئاتر دینی است که به گروه‌های شهرستان فرصت می‌دهد تا در محل زندگی خود و برای مردم خودشان آثارشان را اجرا کنند.
امسال چندمین سال برگزاری تئاتر صاحبدلان بود؟
امسال ما دوره هشتم تئاتر صاحبدلان را برگزار می‌کنیم.
بازهٔ زمانی صاحبدلان چه زمانی است؟
70 روز. اول محرم تا پایان صفر و ممکن است ده روزی هم از صفر رد بشود.
ازآنجایی‌که پارسال نام سوگواره تئاتر صاحبدلان، به همایش عاشورا تا اربعین تغییر پیداکرده بود امسال نامش را مجدداً صاحبدلان گذاشتید؟
پارسال هم در اصل به نام صاحبدلان بود. آرم صاحبدلان در همهٔ جدول‌های ما خورده بود. ولی به دلیل محدودیت‌های مالی و کمبود بودجه فقط به برگزاری در دو ماه محرم و صفر و نهایتاً دو ماه و نیم اکتفا می‌شد. امسال نیز طی صحبت‌ها با آقای کرمی مدیرکل هنرهای نمایشی داشتیم بنابراین شد که از سال آینده تئاتر صاحبدلان به همان شکل گذشته برگزار شود.
در این هشت دوره گاهی بودجه کمتر بود و ما مجبور بودیم در 60 روز کار را تمام کنیم درحالی‌که صاحبدلان عمدتاً در 120 روز برگزار می‌شد؛ زیرا همه آثار عاشورایی نبودند. بعضی از آثار قرآنی بودند که زمانشان برای ماه‌های دیگر هم موردی نداشت و یا یک دیدگاه خلاقانه به موضوع و یا مفاهیم دینی داشتند.
پارسال در 44 اثر جشنواره بیشتر تلاش بر این بود که به خاطر محرم و صفر تمرکز بر روی عاشورا باشد ولی بااین‌وجود کارهای غیر عاشورایی هم در جدول اجرا وجود داشت. مثل کارهای رضوی، کارهای قرآنی با نگاهی به مسائل امروز، کارهای علوی، کارهای دفاع مقدس یا موضوع مدافعین حرم. زمان اجرا این کارها می‌تواند خارج از محرم و صفر باشد.
امسال باوجود مسئله کمبود بودجه در تئاتر محدودهٔ کاری و فعالیت را در شهرستان‌ها گسترش دادیم و تلاش کردیم به آن‌ها توجه بیشتری داشته باشیم. البته بااین‌وجود در تهران دو نمایش در تئاتر شهر در پلاتو اجرا به صحنه رفت و یک نمایش درگروه سنی نوجوان در 7 کانون فرهنگی هنری در سطح تهران و یک نمایش نیز در دماوند اجرا می‌شود.
باقی کارها در استان‌های دیگر اجرا می‌روند. کرمانشاه چهار اثر، لرستان و ایلام سه اثر همدان و اراک دو اثر، اصفهان، ماهشهر، تربت، زنجان، مازندران و ساوه یک اثر، در این جشنواره حضور دارند.
به‌عنوان‌مثال گروه ساوه هم در سمنان و هم در ساوه کارشان را اجرا کرده‌اند و پس‌ازاین قرار است در اربعین در ده موکب درراه پیمایی اربعین اجرا داشته باشند. یا مثلاً استان زنجان 4 دوره است که تلاش می‌کند کاری را به اجرا ببرد تا اینکه امسال کارشناس تئاتر استان زنجان بالاخره توانست یک کار را انتخاب کند.
از این مجموعه کارها در بخش عاشورایی 11 اثر، 5 اثر با موضوع قرآنی و مفاهیم و مضامین قرآنی، 4 اثر دفاع مقدس 3 اثر رضوی شرکت دارند و سه اثر دربارهٔ شخصیت‌های تأثیرگذار در تاریخ معاصر اسلام است و یک اثر هم دربارهٔ انقلاب است. این مجموعه کارهایی است که انتخاب‌شده است.
درباره هیئت انتخاب تئاتر صاحبدلان نیز توضیح دهید.
هیئت انتخاب ما آقای دکتر حمزه زاده آقای دکتر وفاداری آقای دکتر جولایی آقای مسلم قاسمی و آقای کریم اکبری مبارکه، این آثار را در دو فصل انتخاب کردند. یک بخش روی متن و یک بخش روی فیلم و در یک بخش هم به دیدن آثاری که در تهران اجرا می‌روند رفته‌اند و یا در افتتاحیه یا اختتامیه آثار را دیده‌اند.
اولین سفر استانی‌ای که داشتیم ساوه بود. احتمالاً به چند استان دیگر هم‌سفر می‌کنند. شاید بتوانیم آقای نیلی را هم به همراه داشته باشیم تا در مراسم اختتامیهٔ این گروه‌ها حضور پیدا کنند. امسال بدون تعزیه‌ها 26 اثر اجرا می‌شود و این آثار بین 12 تا 15 اجرا خواهند داشت. از این 26 اثر 4 اثر خیابانی ست و باقی آن‌ها کار صحنه‌ای ست.
امسال در تئاتر صاحبدلان چند تعزیه اجرا می‌شود؟
16 مجلس که 10 مجلس آن توسط آقای احمد عزیزی خوانده شد و 6 مجلس هم توسط آقای علاءالدین قاسمی از 24 تا 29 صفر در فضای باز تئاتر شهر اجرا می‌شود.
این مراسم با حمایت دفتر شما برگزار می‌شود؟
بله این‌ها امسال در برنامه ما قرار گرفتند البته در برنامه‌ای که ما با آقای کرمی داشتیم بنابراین بود یک کار خیابانی هم در فضا تئاتر شهر اجرا شود که متأسفانه به دلیل محدودیت مالی کار حذف شد و اجرا به همان 6 مجلس تعزیه آقای قاسمی محدود شد. قرار بر این شده است که 6 مجلس غریب در فضای باز تئاتر شهر اجرا شوند.
میدانم در نظر داشتید که برای برگزاری آثار در سالن دانشگاه‌ها اقدام کنید و حوزهٔ کاری‌تان را هم در سطح دانشگاه‌ها گسترش بدهید آیا در این خصوص اتفاقی افتاد؟
آقای کرمی قول دادند که برای سال آینده بتوانیم برنامه‌های پیش‌بینی‌شده را گسترش بدهیم. یکی از این برنامه‌ها موضوع دانشگاه‌هاست. خیلی از دانشگاه‌ها به برگزاری نمایش در این ایام علاقه‌مندند؛ به‌عنوان‌مثال کوی دانشگاه با توجه به 2000 نفر علاقه‌مند بسیار مایل به انجام این فعالیت بودند اما متأسفانه ما در تهران اثری نداشتیم. دو اثر در تئاتر شهر داشتیم و اثر دیگری در دماوند و اثر دیگری هم که در کانون‌های مختلف اجرا می‌شود. به همین جهت در برنامه سال آینده خود دانشگاه‌ها را نیز لحاظ کرده‌ایم.
یکی از تجربیاتی که ما درگذشته داشتیم سوگواره‌ای بود به نام سوگواره دانشگاه‌های کشور. ما به‌تمامی دانشگاه‌های کشور یا گروهی از خود آن استان و یا گروهی از تهران فرستادیم. این در برنامه کاری‌مان هست و انشا الله اگر بودجه اجازه بدهد انجام می‌شود. آینده‌نگری و برنامه درازمدت بسته به این است که بودجه‌ای باشد و این اتفاق بیفتد.
در بین این 26 نمایش آیا کارهایی بودند که سال‌های قبل اجرا رفته باشند؟
نه. ولی شده بود که در جشنواره‌های دیگر حضورداشته باشند. مثلاً در جشنواره روح‌الله من و آقای کریم مبارکه داور بودیم. ما دو تا از کارهای برگزیده آن جشنواره را دعوت کردیم و کارهایشان را برای هیئت انتخاب فرستادیم.
اشاره کردید رویکرد جدی به توسعه تئاتر در شهرستان‌ها دارید. باکم بود سالن و امکانات در استان‌ها چه می‌کنید؟
کارهایی که در شهرستان‌ها تولید می‌شوند اغلب به دلیل ضعف بودجه و پرداخت اجاره سالن‌های تئاتر شهر نهایتاً می‌توانند در جشنواره‌ها یکی دو شب اجرا شوند. یکی از معضلاتی که ما در استان‌ها داریم همین است. در زنجان، اصفهان، کرمانشاه و ایلام ما با این مشکل روبرو بودیم. مثلاً کاری که باید در مرکز ایلام اجرا می‌رفت به دلیل نبود امکانات 750 کیلومتر دورتر در دهلران اجرا شد. این امکانات در مراکز استان‌ها وجود ندارد. در مرکز استان از مرکز فرهنگی و تئاتر شهر انتظار درآمدزایی دارند. بودجه ما نمی‌تواند پاسخ گوی شبی 500 الی 700 تومان اجاره باشد. این جزو چیزهایی ست که روند اداری کار ما را کند می‌کند.
به نظرم یکی از نکته‌های مهمی که هم آقای کرمی و هم معاونت هنری باید به آن توجه کنند این است که برای گروه‌هایی با مجوز رسمی امتیازاتی در نظر بگیرند تا اگر کاری تولید کردند بتوانند در مجموعه تئاتر شهر استانشان اجرا کنند. نباید همان نگاهی که به کنسرت داریم را به تئاتر داشته باشیم. مگر زمانی که به یک نفر در مرکز استان برای یک اجرا سه میلیون تومان پول داده می‌شود، می‌تواند شبی 500 هزار تومان فقط اجاره سالن را بدهد؟این به نظرم یکی از معضلاتی ست که آهسته‌آهسته جای خودش را باز می‌کند و عرصه را به تئاتری‌ها تنگ می‌کند. البته با توجه به اینکه آثاری که در کانون نمایش‌های دینی تولید می‌شود و دارای جنبه‌های مذهبی و دینی است ممکن است مدیرکل این فرصت را در اختیارشان قرار بدهد؛ اما گروه‌های تئاتری با این مشکل دست‌به‌گریبان‌اند.
امسال ما تلاش کردیم تا تمرکزمان را بر شهرستان‌ها بگذاریم. شهرستان‌ها ازنظر بودجه در مضیقه هستند. البته گروه‌های تهرانی هم وضع خوبی ندارند ولی شهرستان‌ها بیشتر در مضیقه هستند. علاقه‌مندان در شهرستان بیشترند و خود آقای کرمی هم بیشتر دوست داشتند تمرکز روی شهرستان‌ها باشد.
برای سال آینده برنامهٔ خاصی دارید و به نظر می‌رسد بودجهٔ امسال از سال پیش کمتر بوده است؟
خیلی کمتر نبود ولی بالاخره پارسال 44 تا کار داشتیم امسال تعداد کارها کمتر شد.
برای برگشت بودجه در سال بعد امیدی هست؟
امیدواریم که گشایش به وجود بیاید. ما می‌خواهیم که جشنواره برگزار شود. ما در برنامهٔ کانون یکی دو برنامه نیمه‌کاره از سال‌های گذشته داریم که باید به سرانجام برسد.
در کانون تئاتر دینی تولیدات مکتوب هم دارید. از آخرین فعالیت‌هایتان در این خصوص بگویید.
مهم‌ترین برنامه ما تولید و انتشار ٔ 5 جلد کتاب دکتر ناظر زادهٔ کرمانی است که سه سال است تحت ویراستاری ادبی ست.
عنوان کتاب چیست؟
«ایمان گرایی در ادبیات نمایشی جهان»
دقیقاً محتوای آن چیست؟
این‌یکی از کارهای عقب‌افتادهٔ ماست. خود آقای ناظر زاده حدود 4-5 سال کارکرده و ما با خود آقای ناظر زاده از دورهٔ شاید دوم یا سوم وارد بحث و گفت‌وگو شده‌ایم و دربارهٔ عنوان و نوع نگرش به این مسئله و تاریخ ادبیات ایمان گرا جهان صحبت کرده‌ایم الآن سه سال است که این کتاب دست ویراستار است. قرار بر این است که ایشان این کتاب را حاضر کنند تا مورد خوانش قرار بگیرد و برویم به دنبال چاپ و انتشار. علاوه بر 4 جلد قبلی 850 صفحه و 200 عکس به جلد جدید اضافه شده است من فکر می‌کنم چیزی حدود هزار صفحه بشود.
یک چنین کاری برای سینما حقیقت و سینمای معناگرا در کشور ما انجام‌نشده است. این‌یک کتاب مرجع است برای نمایش‌های ایمان گرا در هر جای جهان مثل فرانسه، آلمان، نیجریه، آفریقا، اسپانیا و... این کتاب ازنظر علمی، پژوهشی، تاریخی و علاوه بر این ازنظر نمایشنامه‌هایی که ترجمه‌شده است کتاب مهمی است. به نظر من ازنظر پژوهشی آقای ناظر زاده به‌گونه‌ای به نمایش‌های دینی و ایمان گرا نگاه کرده که ما در طول این سال‌ها با آن آشنا نبوده‌ایم. ایشان هفت ژانر را به‌عنوان ژانرهای نمایش دینی انتخاب کرده‌اند که یکی از آن‌ها دفاع مقدس است. درحالی‌که ما هیچ‌وقت این موضوع را جزو نمایش‌های دینی حساب نمی‌کردیم اما آقای ناظر زاده از آن‌ها به‌عنوان نمایش‌های دینی و ایمان گرا یاد می‌کنند.
بودجهٔ زیادی برای این کتاب نیاز دارید. این‌طور نیست؟
بله. نکتهٔ بعدی مسئلهٔ چاپ این کار است. به‌غیراز مسئلهٔ حق پژوهش و هزینه ویراستار، مسئلهٔ چاپ غریب 300 میلیون تومان هزینه خواهد داشت. الآن یک سری بحث‌ها مطرح است دربارهٔ گرفتن اسپانسر. ما نمی‌خواهیم که این کتاب چاپ دولتی بشود یک ناشر و پخش‌کننده خصوصی پای‌کار باشد بهتر است. معمولاً کتاب‌های چاپ دولتی در انبارها می‌پوسند و سپس خمیر می‌شوند. برنامه این است که ما بتوانیم یک ناشر خصوصی پیدا کنیم تا سرمایه‌گذاری کند و حق‌وحقوق مرکز هم در آن مشخص باشد. این برنامه ایست که ما باید به سرانجام برسانیم تا امسال بشود از این کتاب رونمایی کرد؛ که البته رونمایی هم یک پروسه مالی دارد. مسئلهٔ رونمایی از این کتاب و شخصیت‌هایی که باید مهمان بشوند تا از آقای ناظر زاده در این رونمایی به‌عنوان یک پشتوانه ارزشمند تجلیل بشود و این برنامه، برنامه‌ای پرهزینه است.
توجه به نمایشنامه نویسان همواره در دستور کار شما بوده در این خصوص چه برنامه‌هایی دارید؟
اگر بودجه اجازه بدهد با آقای کرمی تفاهم کرده‌ایم که برای تقدیر از کارگردان‌ها و نمایشنامه‌نویس‌های سال گذشته و امسال مراسمی بگیریم. این مراسم یا باید در اسفندماه اتفاق بیفتد و یا سال دیگر. هدف این است که شرکت‌کنندگان رسانه‌ای بشوند و تشویق و تقدیری باشد و موجب انگیزهٔ بیشتر. ازآنجایی‌که در صاحبدلان نه مسابقه‌ای برگزار می‌شود و نه جایزه‌ای اهدا، می شود.این کار می‌تواند برای تشویق بیشتر شرکت‌کنندگان اتفاق بیفتد.
علاوه بر این‌ها ما تقریباً 12 نمایشنامه هم در دو جلدداریم که باید تا پایان سال انشا الله توسط انتشارات نمایش به چاپ برسد.
عنوان نمایشنامه‌ها چیست و چگونه برای چاپ انتخاب شدند؟
ما هرسال از حدود 200 تا نمایشنامه‌ای که به دستمان می‌رسد چند اثر را برای انتشار انتخاب می‌کنیم. یک گروه سه نفره کارها را می‌خوانند و بر اساس ظرفیت چاپ آثار برگزیده را انتخاب می‌کنند. از آثار سه یا چهار دورهٔ اخیر 12 اثر انتخاب‌شده است.
این آثار را هیئتی خوانده‌اند و انتخاب کرده‌اند. به‌عنوان‌مثال سال گذشته دکتر جولایی و دکتر وفاداری و مجید اشتیاقی این مسئولیت را بر عهده گرفتند. یک سال آقای الوند، خانم یثربی و آقای قاسمی داور این بخش بودند. ما هرساله دو الی سه اثر را انتخاب می‌کنیم و امسال انتشار این آثار در برنامه‌مان هست.
امسال یک کاتالوگ داریم که هم مجالس تعزیه و هم همهٔ گروه‌ها به همراه نام عوامل و تصویرشان در آن معرفی می‌شوند. البته خیلی به وزینی سال گذشته نیست ولی درواقع تلاش کردیم این را به‌عنوان شناسنامهٔ آثار داشته باشیم.
درواقع کاتالوگ از همین 26 اثر اجراشده در این دوره خواهد بود؟
بله. انشا الله.
الآن مراحل این قضیه انجام‌شده است؟
دارد انجام می‌شود حالا انجام بشود تقدیم می‌کنیم.
مثل این کارهایی نیست که آگه بودجه نباشد انجام نمی‌شود؟
نه خوشبختانه خیلی‌ها حمایت کردند و چند تا اسپانسر علاقه‌مند به ما کمک کرده‌اند.
گفتگو از عباس عبدالعلی زاده
