فراگیری تئاتر دینی در گرو هم‌افزایی و تعامل بیشتر نهادها است

هم افزایی ها در زمینه فراگیری و گسترش تئاتر دینی چگونه می تواند محقق شود؟ فرصت های حضور نمایش های دینی تنها باید به جشنواره های مختص به این گونه از هنرهای نمایشی محدود شود یا اینکه در دیگر رویدادهای عرصه تئاتر هم می توان شاهد این دست آثار بود؟ همچنین فضای دانشگاهی چگونه می تواند در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های این حوزه نقش بازی کند؟ ایران تئاتر به بهانه برگزاری نهمین دوره تئاتر صاحبدلان بر پایه این محورها گفت‌وگویی را با مجید اشتیاقی هنرمند و فعال عرصه هنرهای نمایشی صورت داده که در ادامه می خوانید. مجید اشتیاقی که در نهمین دوره تئاتر صاحبدلان به عنوان عضو هیات انتخاب بخش صحنه‌ای، خیابانی و نمایشنامه‌نویسی حضور دارد، پیش از این نیز در عرصه تئاتر دینی فعالیت های مستمری را دنبال کرده است که از جمله آن ها می توان به جشنواره های تئاتر «فتح» و «معراج» در سطح نیروی های مسلح کشور اشاره کرد. اوهمچنین در سال های گذشته در فعالیت های متعددی در زمینه تئاتر دینی و ارزشی  در همکاری با جهاد دانشگاهی تهران نقش داشته است.  

تئاتر دینی امروز در چه موقعیتی قرار دارد و چطور می توان به هم افزایی ها در زمینه فراگیری و گسترش این گونه تئاتری افزود؟

تئاتر دینی حوزه فعالیتی ارزشمند و ماندگاری است که نیاز به حمایت و سرمایه گذاری وسیعی دارد. در طول این سال ها جشنواره ها و رویدادهای مختلفی در این عرصه داشته ایم که حضور آثار ارزشی و دینی در آن ها محسوس بوده؛ و رشدی نسبی را هم در این زمینه شاهد بوده ایم. اما اخیراً شاهد هستیم که تمرکز بیشتر بر تئاتر صاحبدلان صورت گرفته و به موازات آن همایش ها و رخدادهایی از جمله اجراهای تعزیه را هم از سوی مراکزی چون سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در فرهنگسراها و فضای عمومی شهر شاهد بوده ایم. البته ارگان ها و نهادهای مختلف دیگری هم در این حوزه فعالیت هایی دارند. با این وجود به نظر من با توجه به فرهنگ غنی دینی و منابع ارزشمند، اگر سیاست گذاری جامعی در این زمینه شکل بگیرد، مطمئناً به نتایج بهتری در حوزه تئاتر دینی دست پیدا خواهیم کرد. این چشم انداز مگر با هم افزایی و همیاری همه نهادهای ذیربط محقق نخواهد شد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اداره کل هنرهای نمایشی به عنوان متولی عمده تئاتر کشور  می تواند در همکاری با تمام ارگان ها و نهادهایی که در این حوزه دغدغه دارند؛ از جمله بنیاد حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس که فعالیت های ارزشمندی در این ارتباط صورت داده، ساماندهی فعالیت های عرصه تئاتر دینی را بر عهده بگیرد. در این ارتباط حتی می شود مسئله تمرکز بودجه ها و اعتبارات را برای حمایت از تولیدات تئاتر دینی دنبال کرد. آنچه مسلم است در این رابطه نیاز به یک برنامه ریزی دقیق و منسجم داریم تا بتوانیم تئاتر دینی را در گستره و ابعاد بزرگتری دنبال کنیم.

از سوی دیگر در این سال ها شاهد رویدادهایی از جمله در حوزه دفاع مقدس بوده ایم که به نظر می رسد در نسبت نزدیکی با تئاتر دینی قرار می گیرند. شما اساساً قائل به تفکیک هایی هستید که در این میان صورت می گیرد؟

شخصاً افتخار خدمت در جشنواره هایی چون «فتح» و «معراج» را در سطح نیروهای مسلح و وزارت دفاع داشته ام و باید عنوان کنم که برای نمونه جشنواره معراج با موضوع نماز و مضامین مرتبط با نماز برگزار می شد و بسیار هم تاثیرگذار بود. همچنین در جشنواره فتح هم شاهد ارائه آثار حوزه دفاع مقدس و حوزه مقاومت در کنار آثاری بر پایه مفاهیم دینی بودیم. واقعیت این است که آثار حوزه دفاع مقدس همه دینی و ارزشی محسوب می شود و موضوعاتی که در این آثار به آن ها پرداخته می شود، از جمله ایثار و شهادت در حوزه دین و اخلاق جای می گیرد. بنابراین واقعاً نمی شود این حوزه ها را جدای از هم دید چرا که منابع ارزشی را در تمامی این مضامین می شود پیدا کرد.

به موضوع یابی در حوزه تئاتر دینی و ارزشی اشاره کردید. فکر می کنید دقت عمل در انتخاب و طرح مضامین در فعالیت های این عرصه تا چه اندازه تعیین کننده است؟

به نظر من نمایشنامه ها و متون نمایشی زمینه اصلی فعالیت های تئاتری در این عرصه را شکل می دهند و اقدام ارزشمندی که می تواند در این ارتباط صورت بگیرد تشکیل شوراهای کارشناسی در جهت حمایت از تولید و عرضه نمایشنامه های فاخر و دارای ارزش های فنی و محتوایی است؛ که می تواند منابع ارزشمندی را در اختیار فعالان عرصه تئاتر دینی قرار دهد. واقعیت این است که در حال حاضر در زمینه متون نمایشی کاستی هایی را احساس می کنیم و نمایشنامه هایی را که در عین بهره بردن از اصول و فنون نگارش درام، قادر باشند مضمون مورد نظر خود را به شکلی تاثیرگذار و قدرتمند به مخاطب ارائه دهند، در این حوزه کمتر شاهد هستیم. این کاری دشوار است و نیاز به تقویت بیشتر این حوزه داریم تا ما بتوانیم صاحب نمایشنامه هایی باشیم که در عین طرح مضامین ارزشی و دینی از قدرت و تاثیرگذاری لازم برخوردار باشند؛ هر چند نباید ناگفته بماند که در این سال ها نمایشنامه های ارزشمندی هم در این حوزه نگارش شده است. در زمینه تولید متون نمایشی قدرتمند بحث آموزش های آکادمیک هم بسیار اهمیت دارد و با حمایت از نویسندگان با استعداد در راستای توانمندی های بیشتر آنان و تولید نمایشنامه های فاخر می توان قدم های خوبی برداشت. البته بنیاد حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس، همچنین بنیاد روایت در این ارتباط اقدامات ارزشمندی را انجام داده اند که ثمرات خوبی از جمله انتشار کتاب نمایشنامه های ارزشمند را به دنبال داشته است.

به نظر شما فرصت های حضور نمایش های دینی تنها باید به جشنواره های مختص به این گونه از هنرهای نمایشی محدود شود یا اینکه در دیگر رویدادهای عرصه تئاتر هم می توان شاهد این دست آثار بود؟

این رویکرد بستگی به شوراهای سیاست گذاری جشنواره های تئاتر دارد که به این مهم توجه نشان دهند تا حضور اثار نمایشی دینی و ارزشی در این رویدادها نیز تقویت شود. از جمله اقداماتی که می تواند در این ارتباط صورت بگیرد توجه به این گونه تئاتری در فراخوان جشنواره ها است که می تواند موجب انگیزه برای حضور گروه هایی باشد که در این حوزه فعالیت دارند؛ یا اینکه حتی گروه های تئاتر دینی در قالب گروه های مهمان برای حضور در رویدادهای تئاتری دعوت شوند. مسئله این است که تا امروز فعالیت ها در زمینه تئاتری دینی بیشتر در قالب مناسبت ها دیده شده، ولی می توان به شکلی برنامه ریزی کرد که تئاتر دینی به جز این مناسبت ها و ایام خاص نیز مجال حضور و ارائه اثر برای مخاطبین را داشته باشند.

به نظر شما در حوزه دانشگاه و مجامع رسمی تر مرتبط با هنرهای نمایشی تا چه اندازه به این مقوله پرداخته شده و در چنین فضاهایی تا چه اندازه می توان بیش از پیش به تئاتر دینی توجه نشان داد؟ همچنین فضای دانشگاهی چگونه می تواند در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های این حوزه نقش بازی کند؟

در سال های گذشته فعالیت های بسیار ارزشمندی در جهاد دانشگاهی در این ارتباط صورت گرفته که  البته این حوزه می تواند تقویت شود و از جمله می توان جشنواره ها و رخدادهای مستقلی را در این عرصه  برنامه ریزی کرد. همچنین می توان از ظرفیت های فضای دانشگاهی در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی ها در این راستا بهره برداری کرد. همانطور که پیش از این اشاره کردم برای هم افزایی ها در حوزه تئاتر دینی لازم است همه این ظرفیت ها در نظر گرفته شود و تعامل بیشتری در این ارتباط میان نهادها و سازمان های ذیربط صورت بگیرد. به نظر من ضرورت دارد طی نشست هایی این ظرفیت ها به طور دقیق سنجیده شده و با دعوت از دست اندرکاران این نهاد ها و هم اندیشی با آنان بتوانیم به این هم افزایی ها تحقق ببخشیم.